John Wesley chuan,”Thalai singkhat min pe ula, khawvel ka ti danglam
ang” tiin thalai te pawimawhzia leh thiltih theih zia a lo sawi tawh a. A ni tak a,
tunlai khawvel hi chu thalai te khawvel a ni tak meuh meuh a. Thalaite sukthlekna
leh hawina lam hi chu khawvel hian a hawiin a thlir ve zel zawng a nih hi! Khawi
ram leh hnam pawh hi do hneh dawn ila, an thalaite ah kan tan phawt a, kan hneh
theih phawt chuan, awlsam takin an ram leh hnam kan tlawm thei mai dawn a ni.
Chuvang chuan kawng engkimah thalaite pawimawhna hi a thuk takzet zet a ni.
Thalaite hetiang khawp a pawimawh si, kan nih tur ang min nih tir phaklo a,
min tichhe tu lian leh langsar ber pakhat chu ruihhlo hi a ni. He khawvel a kan nih
tur ang min nihtir phakloh chu thuhran nise, chu ai mah a pawi leh thalo zawk, van
khua leh tui kan nihna atanga min paihthla a, chatuan hremhmun a min luhtir thei
tu a ni tlat. kan Pathian thu pawhin Gehena-a thlarau leh taksa tiboral theitu a tih
zing a Mizoram thalaite suat tam ber tu pakhat chu Ruihhlo hi a ni a. Setana’n
Zoram thalaite a hnen lam a hruaina atan a a hmanraw neih pui ber mai leh min
hneh nan a a hman nasat ber Ruihhlo hi kan do ngei ngei tur a ni a. Keini thalai
rual te ruihhlo do kawng a hmalakna em em kan la neilo anih phei chuan kan
ingaihtuah harh vat, theihtawp chhuah a kan do a ngai a. A pawi khawih a nasat em
avang hian a do lo chu thil tha tihtur hria ti silo a ni zawk dawn a ni.
Mi tamtak, kan thalai pui te, tunlai hun a ruihhlo ngawl an vei chhan lian ber
pakhat chu an tihchhin vang a ni fo. Hman deuh khan tleirawl pakhat, ruihhlo ti ve
thin zeuh zeuh hnenah hian tunlai a ruihhlo hlauhawm leh lar thar em em mai,
Methamphetamine (crystal meth) hlauhawm zia leh a ngawl vei a awlzia te sawiin
kan titi luam a. A hlauhawm zia te, vawikhat tihchhin a ngawl vei theih a nihzia te,
a tur thawh nat zia te a uar thei ang ber a kan sawi hnu chuan a ngawi vang vang a.
“kei chu tihchhin ka chak, vawi khat tihnaah a ngawl vei theih an tia, thei nge
theihlo ka tichhin chak e” a ti ta daih mai a. Chu chuan rilru chhungril ah ngaihtuah
na min neih thui tir hle mai.
Mizote ze nghet ber chu kan ze nghet lo hi an lo tih thin ang khan, keini
Mizo te hi thil thar tihchhin chak te, midangte’n an tih avanga ti ve chak te kan ni
nawk hlawm a. Mihring nunphung hrim hrim ah hian naupang kan nihna kalsan a
kan lo kan lo thanlen chhoh hian, thian kan lo ngaina chho zel a, tleirawl kan hriat
tirh atangin khawvel zau zawk kan lo daichho ta a. He hunah hian hmuh chak kan
ngah a, hriat chak a lo pung a, tihchhin chak a lo tam thin. A tha lam leh a chhe
lamah pawh kan lo peng chak in, kan pen kual nasa em em thin a ni.
Tleirawl sual hi a tur hrim hrim, mihring nun a paltlang ngai ve hrim hrim a
ngai pawh kan awm nual a. A dikna chen pawh a awm maithei e. Kan sawi tak ang
khan heng hunlai hi kan rilru leh ngaihtuahna sosan lai ber hun a nih avangin heng
thil thalo tihchhin kawngah te pawh tih ve chhin hrim hrim te kan lo chak a.
Ruihhlo bawih a kan lo tan thinna chhan pawh thiante avang pawh nise, kan lo
‘tihchhin’ thin vang a ni chawk. Tamtak chuan an damchhung saltanna tur kawng
he hun atang hian an lo zawh tan ta thin a ni. Heng ruihhlo ngai kan tih te pawh hi
heng hunlai a an lo tihchhin avang a ruihhlo bawih a tang ta te an ni tlangpui awm
e. Heng hunlai a tilo chu an tilo hlen tlangpui a, “ka pu chuan tar a lamah dendrite
hnim a ching thar a, a tar tiang te nen chhun chhun ah thla eng a chaih der der mai”
ti a sawi tur an awm lo hle a, upat hnu a ching thar an vang hle a ni.
Tunlai a ruihhlo kan lo tih thin chhan ber ni a lo lang chiang ta chu thalai
kan nih lai a kan ‘tihchhin’ vang a ni chawk a. Thalai te’n a ruihhlo kan do na tur a
kawng pawimawh tak pakhat lo lang ta chu naupan lai atanga inzirtir uar a ngai a
ni. Naupang chu a kalna awm kawngah chuan zirtir ula a upat hnu pawhin a thlah
lovang tih ang deuh khan heng naupan lai a inzirtir hian kawngro a su em em mai
a. Heng naupang kan tih ho hian an ngaihsan leh entawn ber thin chu an u te ho,
thalaite hi kan ni a. Kan hriat miah loh leh kan rin phak bak hian kan nun te hi an
lo zirin an lo chhiar a, an lo thlir in kan tihdan te hi an lo entawn fo thin a ni.
Chuvang chuan keini thalai zawk te hian ruihhlo tih that loh zia leh a ti thin te
pawh kan ngaihsan loh zia kan sawiin kan lantir fo a ngai a, chu chuan naupang
zawkte ah rah tha a chhuah dawn a ni. Ruihhlo ti thin, inla pa satliah aiin nun uluk,
mi invawng fel te kan ngaisan zawk zia kan lantir fo a ngai a. Kan thusawi na leh
titi na ah te, kan chezia ah te a tam thei ang ber ruihhlo that loh zia kan lantir thin
tur a ni a. An hriat a ruihhlo that loh zia kan sawi tam hian awmzia a nei em em
dawn a ni.
Mi thenkhat sawi dan chuan hman deuh Mizoram a proxyvon vel rawn lar
chhoh tantirh lai kha chuan ruihhlo ti thin te hi thalai te zingah ngaisang zawk an
la tam hle a. “Chu chuan chumi ngat chu a rui thin asin…” tiin ngaisang zawk
takin an sawi thin. Kha khan rah duhawm loh deuh a chhuah tak chu thalaite ah
ruihhlo a ti hluar em em a. A ti thin te kan ngaihsan zawk a, kan nula te lak a an lo
luck zawk phah phei chuan a ti ve ngailo te’n nula te ngaihsan nih duh avangin an
tih ve phah nual ngei ang. Nimahsela hun a lokal zel a, rilru lamah pawh kan lo
changkang chho ve zel a, thing tih hun kan lo thleng chho a, chuta tang chuan
ruihhlo ti pawh kan tlem tial tial niin a lang. Amaherawhchu, tunlai thleng hian
hmun thenkhat ah chuan an thlan laihna ah te, hnatlan nikhua te paw’n titi tamtak
te sawi nuam tih zawng chu hman zan a an ruih chhiat zia te a la ni fo. Hei hian
ruihhlo tih chhin ve chakna emaw pawi tih lohna emaw naupang zawk te rilru ah a
tuh thei a. Chuvang chuan thalai rual te hian mi’n an ruihlai emaw ruih dan
chanchin vel an sawi that ngamloh phah nan an mahni mai bakah an thil sawi te
kan ngaihsan loh a, kan nuihpui loh ngam a ngai a. Thalai rual fel tak tak te’n a
thing kan tih thup chu tuman an tilui fo duh lovin a rinawm.
Thalai thenkhat, ruihhlo lo ti ve tawh thin, piangthar tawh te’n an thusawi na
a an telh fo thin, ka lo ngaimawh ve deuh pakhat chu an ruih thin lai chanchin an
sawi hian, ‘a nawm kha chu a nuam chiang alawm mahse..’ ti zawng hian sawi an
hrat viau mai a. Hei hian naupang zawk te ah nghawng duhawm lo tak a nei thei a
ni. Chuvang chuan keini thalai ho te pawh hian kan lo ti thin tawh anih pawhin a
nawmzia emaw ruihhlo kan tih lai a kan lo pa thin zia te sawi tel kher thin lovin a
hlauhawm zia chiah sawi thin zawk ang u. Naupang zawk te hma a thu kan sawi
emaw kan titi na kotlang a an lo dah ve lai te hian kan thusawi hi kan uluk thin tur
a ni a. Thenkhat phei chuan ruihhlo bawih a tang hmasa phawt a piangthar leh te hi
ti ve ngailo piangthar aiin ngaihsan awm kan ti viau mai a. ‘a hma te chuan a pa
thei asin aw…. etc‘ ti zawng te hian ropui kan tih thu kan sawi fo mai a. A ropui lo
ni lovin, ruihhlo ti tawh piangthar leh te ai chuan ti miah lova Lalpa hnungzuitu tu
te hi ropui zawk kan tih zawk a hun tawh a. Chutichuan naupangte rilru ah nun
uluk chhoh a pawimawh em em thu kan tuh nasa thei zawk dawn a ni.
Naupang zawk te kan inzirtina tur a pawimawh tak pakhat leh tunlai thalai
te’n a kan mamawh tak mai chu mahni inrintawk hi a ni. A chhia leh tha thliar thei
tur a inrintawkna kan neih a ngai a. Thian te’n ti ve chhin rawh an tih vang mai
mai a ti chhin tur kan nilo a. A hlauhawmzia kan hriat avang a hnawl ngam thei tur
in inrintawkna kan nei tur a ni. Kan hmalam hun tichhe tu, he khawvel a ka nih tur
ang min nihtir theilo tu a ni tih mai bakah kan chatuan nun khawih pawi thei a ni
tih kan hriatchian a kan hnawl ngam a ngai a. Hnawl ngam tur chuan huaisenna
kan neih a ngai a. Huaisen tur chuan mahni inrintawk a ngai a ni.
Sual do a, thisen chhuak khawp hial a mahni lam hreawm pawh pawisa lova
do turin Lal Isua’n min ti a. Heng kan thalai pui tamtak Seol thim a tawlhhlut mek
te chhanchhuak tur leh naupang zawk te kawngtha a hruai tur hian thalai ringtu inti
te chu awm mai mai thei kan ni lova, theihtawp chhuahin tan kan la ang a, ruihhlo
hi kan do bur tur a ni.
