A KIN TA

(ka thawnthu phuah hmasak ber)

Zan thla eng reh ruih hnuaiah chuan ka kal zel a. Ka rilru ah chuan eng dang mah a leng lo, 'kal zel rawh, kal zel rawh' tiin ka beng ah chuan aw hian kal zel turin min tur a. Khawiah nge ka kal dawn a, enge ka tih dawn tih reng hrelo in ka kal zel ringawt mai a ni.

1978 October ni 25 ah he khawvel eng hi ka lo hmu ve a. Ka pian tirhin kan nu hian min boralsan nghal a. Ka pa chuan ka hmingah Lalchungnunga tiin a phuah a. Chunga tiin min ko thin a ni. Chun chawi lovin ka lo thang lian ve zel a. Ka pa Lalrengpuia hi hna thawk nasa mi a ni a, amah hian ngawr a vei a, mi hrisello, bawrhsawm tak mai a ni a. Nupui dang nei lem lovin min chawilian a. Ka pi leh pu te nen kan pali in kan cheng ho a. Min duat hlawm em em a. Inngaih takin hlim em em in kan hun kan hmang ho thin a ni.

Kum 7 ka nihin ka pu in min boralsan a. Naupang a tih tak ah ka pu thih avang a kan in a mi an lo kalkhawm te chuan nuam hi ka ti em em mai a. Ka thiante pawhin ka pu thih lai hian min tlawn a, kawm min chak phah a ni (khang hunlai tak kha aw). A hnu kum 3 na (kum 10 ka nih kum) chuan ka pa'n min boralsan leh a. Thil kan hrethiam ve viau tawh nain ka hmalam hun thim tur zia leh fahrah, nu leh pa nei tawhlo, vakvai mai ka ni tawh dawn zia te chu thui takin ka la thlir thiamlo a ni.

Sikul hi pawl 3 thleng ka zir hman a, zirzo hmanlo in ka chawl ta a ni. Ka pi nen chuan inhlawhna awm ang ang, kan thawh theih awm tawk (nauawm, insu etc.) ah te kan inhlawh ve thin a. Ka pi hi a kum zat chiah ka chianglo nain 55 leh 60 inkar vel niin ka hria. Retheiin engvak mah thawk theilo mah ila, mi min khawngaihna nen kan nung ve hram hram a ni ber.

Thing delhloh, lung delhloh ta chu kan lo thanglian ve zel. Kan lo tlangval chho ve a. 1998, ka kum 20 kum chuan ngaihzawng an tih ang hi ka nei ve a. Ngaihzawng nei ngailo ta chu ka la na khawp mai a. Ka ngai em em reng a, ka hman apiangin ka leng reng zel a. He ka bialnu Mawitei (hmingthup) hi chhungkaw pangngai ve angreng tak an ni a. Unau hmeichhia vek pathum niin, a upa ber a ni. A pa hi High School LDC a ni a. A nu hian anmahni inah damdawi dawr a nghak thin a ni.

A rem rem a inhlawh thin ringawt chu a hautak em avangin eizawnna kawng dang dap ve ka rilruk a. Rural Bank lamah loan puk ka tum a, an Manager min khawngaihna a zarah mirethei loan an tih ang hi Rs 1,00,000/- lai ka puk ve thei hlauh mai a. Ka van lawm tak. Ka pi'n a hriat ve chuan tlem a kan changkan chhoh ve a beisei tak meuh meuh a. Kei pawh chuan a hlu thei ang ber a hman tumin ka ngaihtuahna ka seng a. Enge ka lei ang a, engtinnge ka peipun ang? Engin nge bul ka tan ang? tiin ngaihtuahna ka seng nasa hle a. Secondhand bale la a sumdawnna bul tan fuh ber dawnin ka hria a.

KUM 2004: "Chunga tho rawh" tiin kan nu Mawitei chuan zing dar 6 velah min rawn kai thova. Ka fapa Nicolas Lalhmangaiha, Duata ti ka koh thin, a kum 1 na hmang mek chu pawm pahin, "Ka pi chu enge a an?" tiin kan nu chu ka zawt a. Mawitei chuan a zia tawh thu leh kei pawh ka duh chuan zinsan mai turin min ti a. Chaw te kan eikham hnu chuan kan driver Gopen-a (Manipur lam mi) nen chuan bungraw la turin kan Gypsy chuan Silchar lam panin kan chhuak ta a. Tluang takin kan kal a, kan haw lam chuan kan rui dun bawk a, kan bengchheng dun hle a (kan bungrua hi motor hire ah an phur). Car tape ring tak a play a kan zai a. Tluang takin kan tlan zel a. Zan dar 11 vel a ni tawh ang. Sairang kan pel chho a. Gopen-a motor khalh chu ka lo mutthluk san a. Vawilehkhatah kan motor chu a chak thut a, ka eu dawrh a. Motor glass ah ka va intauhin ka hria.......

Thla 1 hnuah chuan Damdawiin atangin ka chhuak ve thei ta a. He kan chetsual naah hian Gopen-a chu a na em em lova, kei erawh chu ka ban ruh a tliah bakah, ka lu ka tauh khi a ni. Ka nupui leh ka fapa Duata te chuan min ngaihsak em em reng a. Ka pi pawh chuan mi ngaihsak viau mahse a tar at ve deuh tawh avangin ninawm lamah a kal lek lek thin a ni. Hetih hunlai hian kan khawsak a pangngai ve viau tawh a. Rethei lutuk mai thinin pawisa hmel kan hmuh tam ve takah chuan ka rilru in a zo lo a, zu leh sa lamah ka inhmang nasa em em mai a.

KUM 2005: December thla a ni a. Zu ka in nasa em em mai a. Kan nu nen tuk zan tha pawh kan nei thei ta meuh lo. Ka rui reng a, mu leh mal ka nei meuhlo a. Kan nu mamawh pawh ka hlui theilo a. Thla tam nupa nun hmang lovin kan awm a. Hei vang hian a rukin kan driver nen hian an inhmu thinin ka hria a. Mi pawh hian kan driver Gopen-a nen hian an sawi ve viau mai a. An in mitmei pawh ka hmu zauh zauh na in, han inman fak a awm loh bakah zu ah lungawina ka hmu a. Han ngaihven a, han thinrim theilo khawpin ka tal a. Mi pangngai nun ka pha meuh tawhlo a ni. Ni 24 zan ka chatthla chu vawilehkhatah ka harh kawk mai a. Sitting room thutthlengah ka lo mu a. Zawi te a rum ri ka hria a, a zawi nain ka beng a verh hle mai a. Kan room lam atanga rawn chhuak ania, enge maw ni le ti a en ka va tum a. Kawngka ka hawng chiah chu kan nu leh Gopen-a chuan kan khumpuiah saruak ngalngat a inkuah chial in nuam an lo chen a nih chu! Ka bing nghal mup mup mai a. Ka bula Duata Cricket bat chu lain au pahin ka vei phei buan buan a. Kei rui deuh bawk si chuan ka fapa, rilru thianghlim, sualna reng reng neilo chu ka va hlap fuh a. Ka hlap na lutuk lo bawk a, a rawn rum chhuak a. Ka thin a rim zual a, Gopen-a bekah ka theihtawp a na in ka hem a, thisen a baw nghal puat a. Khua ka hmu tawh lova, kan nu ka hmangaih em em thin chu dimna leh khawngaihna tel hauh lovin ka hlap ve leh a. Ngaihsak zui tumna ka neilo (kan in hi a fal deuh bakah a phui a, thenawm kan thawm hre pha an awmlo nge, tuman an rawn uksak lemlo, ka nu lah bengchhet tawh avangin a room lamah a muhil char char a). Ka fapa chu dimtein ka pawm a. Sitting room lamah ka phei pui a. "Duata, min ngaidam rawh aw..." ka mittui a sur nghal zung zung a. "Ka pa, tap suh, Isua hnenah ka kal dawn alawm..i thih hunah vanramah i lokal ve ang em......" a thawk a tawp chawpchilh ta..

A KIN TA.. Pawnah ka chhuak a, kan in ka hal a, reiloteah mi an lo tlankhawm a, an ri ta le lu mai a. Kei erawh ram lamah ka kal zel a, ka fapa chuan ka beng bulah kal zel turin min ti tlat. Kan Veng pa Pu Ramliana thlam ka thleng a. A reh thiap a. "Bawiha, tawk tawh rawh se aw..." ka ti a. Ka aw chu boruakah a thamral nghal a. Ka fapa aw a reh a. Thlam namthlakah dingin vau lam ka thlir a, a thim kuk a, rannung chi hrang hrang an hram nuai nuai a. Tuitu leh chingpirinu hram te chuan min elsen tlat hian ka hria a. "Zawng ho ka that vek dawn che u" tiin ring takin ka au a. Ka aw a khawk rum rum a. Ka mang a ang a. Ka thla a phang a, mu leh mal ka neilo a ni. Van lam ka thlir a, arsi an pe un mai a, min diriam hliah hliah hian ka hria a. Thli a rawn thaw a, thli thaw pawh chuan min hmusit a ni. Pu Ramliana thlam a mi, a hnam hrui ka hmu a. Chu chauh chuan ka phurrit chhawk thei dawnin ka hria a. Khanchhukah ka suih a. An stool dah chungah lawmin ka nghawngah ka valh a. Ka nunhlui ka chhuikir ta a.

Ka pian chhuah tirh atanga vanduai tur bik reng a ruat ka nihzia ka ngaihtuah a. Pathian ka dem a. "Engatinge hetiang tur a min pian tir! Ka pian hma khan min tihlum ta che..." tiin ka auchhuak a. Ka nun ka chhuikir zel a, lei rem ka rap ve a. Zu avangin ka talbuai a. Pathianin mal min sawm tawh hnu pawn keima sual vang chauh a ni tiin ka inngaihtuah a. Dam tlak ka nilo a, he khawvel hi ka awmna tlak a nilo. Hremhmun aikaih, ka tan a ruat lo ni rengin... Vawilehkhatah ka zuangthla a, ka nghawng a rawn tawt nghal zawk a. Tum loh deuhin tha tawpin ka tal vak a, ka thaw thei lova..ka mit sulh a..engmah ka hmu thei ta lo..nilo thlarau sual ka hmu, ka duhlo, min rawn pan, min la dawn..ka....Ka ngaihtuahna a hla tual a, ka ral ta riai riai mai a.. A KIN TA..